نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان
این روزها دانش‌آموزان برای ورود به مقطع متوسطه‌ی دوم یا در مسیر انتخاب رشته نهم به دهم دل‌نگرانی‌هایی دارند که البته طبیعی است. اما چه باید کرد؟ عوامل مختلفی مثل علاقه، استعدادیابی، شخصیت‌شناسی، کمک مشاوران کاربلد می‌تواند به موفقیت دانش‌آموزان کمک کند. در کنار این‌ها، نباید نقش هدایت تحصیلی را دست‌کم گرفت.
نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان به‌گونه‌ای است که به‌طور مستقیم بر آینده‌ی شغلی افرادی که بخواهند شغل مرتبط با تحصیلات خود داشته باشند تأثیر می‌گذارد. در این مقاله می‌خواهیم درباره‌ی نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان صحبت کنیم. به همین منظور، ابتدا خواهیم گفت منظور از هدایت تحصیلی چیست و سپس به نقش مشاوران در فرایند هدایت تحصیلی اشاره خواهیم کرد و در ادامه چالش‌ها و راهکارهای هدایت تحصیلی را مطرح خواهیم کرد و توضیحات بیشتری ارائه خواهیم داد.
منظور از هدایت تحصیلی چیست؟
هدایت تحصیلی در واقع یک فرایند است. هدایت تحصیلی فرآیندی است که طی آن با ارائه‌ی خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموز کمک می‌کنیم تا ابتدا علاقه، استعداد و تیپ شخصیتی خود را بشناسد و سپس با توجه به شناختی که از خود و بازار کار و جامعه به دست می‌آورد، انتخاب رشته نهم به دهم را انجام دهد. علاوه بر این، آزمون هدایت تحصیلی و سایر آزمون‌های استعدادیابی اولویت‌بندی‌های دانش‌آموز را نشان می‌دهد و به رفع سردرگمی او کمک می‌کند.
هدایت تحصیلی با این هدف انجام می‌شود که دانش‌آموز در وهله‌ی اول بتواند در انتخاب رشته نهم به دهم رشته‌ای را انتخاب کند که متناسب با علاقه، استعداد، شخصیت و توانمندی‌های او باشد. در وهله‌ی دوم هدف و نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان این است که دانش‌آموز امروز با انتخاب رشته مناسب خود، در آینده نیز بتواند وارد رشته‌ی دانشگاهی مناسب خود شود و در نهایت استعدادیابی شغلی شوند و در آن فعالیت کند که از همه‌نظر برای او مناسب است.
از اجرای فرایند هدایت تحصیلی پایه نهم این‌طور به نظر می‌رسدکه آزمون هدایت تحصیلی راهکاری است که وزارت آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان در نظر گرفته است تا با استفاده از آن هم دانش‌آموز نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد و هم رشته‌های انتخابی را سامان‌دهی‌کند. توجه به همین دو مورد، نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان را نشان می‌دهد. علاوه بر این‌ها، آموزش و پرورش در این فرایند ظرفیت مدارس، ظرفیت هر رشته و وضعیت بازار کار را نیز در نظر می‌گیرد و در نهایت می‌خواهد به دانش‌آموزان کمک کند تا انتخاب رشته آن‌ها اقدامی آگاهانه و هدفمند باشد. البته در این فرایند و درباره‌ی نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان نباید نقش متخصصان متعهد و کاربلد را نادیده گرفت.
نقش مشاوران در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان
همان‌طور که گفتیم برای انتخاب رشته‌ی موفق و موفقیت در فرایند هدایت تحصیلی عوامل مختلف تأثیرگذار است. با وجود این که در فرایند آزمون هدایت تحصیلی و اولویت‌بندی رشته‌های انتخابی بر اساس علایق و توانایی‌های دانش آموزان انجام می شود، اما کسب حد نصابی از نمرات دروس تخصصی برخی از رشته‌ها و شاخه‌های تحصیلی نیز بسیار مهم و تاثیرگذار است.
اما به‌نظر می‌رسد کاری که از دست دانش‌آموزان برمی‌آید این است که خوب درس بخوانند، از پدر و مادر و مشاوران نیز انتظار دارند که مشوق و قوت قلب آن‌ها باشند و با مشاوره‌ی درست و اصولی از دل‌نگرانی‌های دانش‌آموزان بکاهند. پدر و مادرها و مشاوران هم می‌توانند اطلاعاتی که درباره رشته‌های مختلف دارند را در اختیار دانش‌آموزان بگذارند و در حد توان خود به آن‌ها کمک کنند. دریافت مشاوره و منتورینگ از مراکز تخصصی نیز می‌تواند دانش‌آموزان را چندین گام به جلو هدایت کند.
راهکارهایی برای حل چالش‌های هدایت تحصیلی
ناصر حیدری، دانشجوی دکتری مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی و مشاور تحصیلی در مقاله‌ای با عنوان هدایت تحصیلی، چالش‌ها و راهکارها که در مجله رشد منتشر شده است، ضمن اشاره به نقش هدایت تحصیلی در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان و مهم دانستن آن، چالش‌های فرایند هدایت تحصیلی را در مدارس و نظام آموزش و پروش مطرح می‌کند.
این چالش‌ها با توجه به نتایج تحقیقاتی که قبلاً در زمینه‌ي هدایت تحصیلی انجام شده‌اند، عبارت است از: بر اساس پژوهش‌های انجام شده، بعضی از چالش‌های مهم فرایند هدایت تحصیلی عبارت‌اند از: نبود ارتباط مؤثر مشاور با دانش‌آموزان و نبود ارزیابی دقیق و صحیح استعدادهای دانش‌آموزان (احمدی 1394)؛ انتخاب رشته مبتنی بر شناخت ناقص از خود، ناکارآمدی بانک اطلاعات تحصیلی و شغلی، توزیع نامتوازنِ دانش‌آموزانِ مستعد در شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی (اقبالی 1393)؛ کمبود نیروی مشاور در مدرسه‌ها (فولادی 1392)؛ انباشتگی غیرمرتبط وظایف مشاوران در مدرسه‌ها و تضعیف کیفیت خدمات راهنمایی و مشاوره‌ای مبتنی بر هدایت تحصیلی (اسماعیلی‌پور، 1382)؛ آشنانبودن دانش‌آموزان با شرایط عملی اشتغال (اسکندری، 1396)؛ طولانی‌بودن آزمون‌های توانایی و رغبت و خستگی جسمی و ذهنی و پاسخ‌گویی بدون دقت و تمرکز دانش‌آموزان به مواد آزمون (نسیمی، 1395)؛ توجیه ناکافی دانش‌آموزان درباره هدف آزمون‌های توانایی و رغبت و نامناسب‌بودن بازه زمانی اجرای آزمون‌ها و محول‌کردن اجرای آزمون به افرادی غیر از خودِ دانش‌آموز (احدی، 1396؛ به نقل از رضایی مدنی و همکاران، 1398).
وی خاطر نشان می‌کند که با توجه به چالش‌ها و ضعف‌های فرایند هدایت تحصیلی، پیشنهادهایی که در ادامه می‌آیند، می‌توانند در رفع چالش‌ها و حرکت به سمت دستیابی به استعدادیابی دانش‌آموزان و استعدادیابی دانشجویان و به طور کلی اهدافِ مهم فرایند هدایت تحصیلی کمک‌کننده باشند:
- تدوین نظام جامع استعدادیابی و هدایت فرایندی و استقرار و اجرای آن از دوره پیش‌دبستان تا پایان متوسطه دوم، برای شناسایی دقیق استعدادهای دانش‌آموزان، هدایت دانش‌آموزان در مسیرهای شناسایی‌شده و برنامه‌ریزی برای کمک به پرورش و شکوفایی استعدادها؛
- تدوین و اعتباریابی ابزارهای معتبر و کوتاهِ سنجش استعداد و رغبت‌های دانش‌آموزان بر اساس مراحل رشدی آن‌ها و همسو با نظام استعدادیابی و اجرای آزمون‌ها در چند مرحله و به‌صورت فرایندی، از ابتدایی تا پایان متوسطه اول؛
- آموزش و توانمندسازی آموزگاران ابتدایی و دبیران متوسطه، والدینِ دانش‌آموزان برای خلق موقعیت‌های بروز استعداد و علاقه‌های دانش‌آموزان و جلب مشارکت تمامی عوامل مدرسه‌ای، اداری، آموزشی، پرورشی، رسانه، خانواده و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در مسیرِ هدایت تحصیلی؛
- برنامه‌ریزی برای رفع مشکل کمبود نیروی مشاور و تخصیص نیروی مشاور به مدرسه‌های ابتدایی و متوسطه دوم و توانمندسازی آن‌ها در زمینه راهنمایی و هدایتِ تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان؛
- تجهیز هنرستان‌های فنی و کاردانش به امکانات به‌روز و برنامه‌ریزی برای عقد قراردادهای جذب نیروی کار از فارغ‌التحصیلان این مدرسه‌ها با شرکت‌ها، سازمان‌ها و کارخانه‌های کشور که نیازمند نیروی کار فنی هستند؛
- راه‌اندازی برنامه‌های تلویزیونی با موضوع هدایت و استعدادیابی تحصیلی برای آموزش و توانمندسازی خانواده‌ها و ایجاد تغییرات مثبت در باورها و نگرش‌های آن‌ها در جهتِ اهدافِ مهمِ فرایند هدایت تحصیلی و انتخاب رشته بر اساس واقعیت‌ها و ویژگی‌های فرزندان و نه بر اساس باورهای غلط و نگرش‌های نادرست؛
- تهیه و تدوین بانک اطلاعاتی تحصیلی و شغلی متناسب با مراحلِ رشدی دانش‌آموزان و ارائه اطلاعات به‌صورت فرایندی و گام به گام برای توانمندسازی آن‌ها؛
- تدارک شرایط و امکانات لازم برای دانش‌آموزان به‌منظور کسب تجربه‌های شغلی در موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده و ایجاد آمادگی در آن‌ها برای سپری‌کردن مراحلِ انتخابِ شغل و دستیابی استقلال و تصمیم‌گیری مطابق مدل‌ها و نظریه‌های انتخاب شغل و حرفه.
سینا تلنت، همراه شما برای هدایت تحصیلی درست و مؤثر
با توجه به اینکه راهکارهای ارائه‌شده غالباً بلندمدت هستند یا شاید نیاز به زیرساخت‌هایی در نظام آموزش و پرورش دارند که فراهم کردن آن‌ها چند سال طول می‌کشد، ما در مجموعه‌ی سیناتلنت با تمهیداتی که اندیشیده‌ایم و امکاناتی که فراهم کرده‌ایم، در کنار دانش‌آموزان هستیم و نگرانی‌های آن‌ها و پدر و مادرها را درباره‌ی فرایند هدایت تحصیلی درک می کنیم زیرا نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان را باور داریم.
برای اینکه آزمون هدایت تحصیلی را با موفقیت پشت سر بگذارید و به‌طور کلی در فرایند هدایت تحصیلی بهترین عملکرد را داشته باشید تا امروز بتوانید در رشته‌ای که برایتان مناسب است تحصیل کنید و فردا شغل شایسته داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات سیناتلنت استفاده کنید. ما در مجموعه سیناتلنت با همکاری مشاوران متعهد و دلسوز و پکیج های استعدادیابی و استعدادسنجی و شخصیت‌شناسی بتوانید فرایند هدایت تحصیلی را با موفقیت پشت سر بگذارید.
از آنجایی که فرایند هدایت تحصیلی که در مدارس انجام می‌شود، خالی از ایراد نیست، ما در مجموعه‌ی سیناتلنت با انواع مجموعه تست‌های استاندارد و در کنار مشاوران کاربلد و دلسوز، در کنار دانش‌آموزان و والدین هستیم تا فرایند هدایت تحصیلی و به طور کلی استعدادیابی آن‌ها را به‌صورت درست و هدفمند انجام شود.
جمع‌بندی
هدایت تحصیلی فرایندی است که طی آن به دانش‌آموز کمک می‌کنیم با استفاده از خدمات مشاوره و آزمون خودش و توانایی‌هایش را بهتر بشناسد تا بتواند برای انتخاب رشته نهم به دهم تصمیم درست بگیرد. در این مقاله درباره‌ی نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان صحبت کردیم: اگر فرایند هدایت تحصیلی به‌درستی انجام شود، دانش‌آموزان در انتخاب رشته نهم به دهم موفق عمل می‌کنند و تأثیر این موضوع در آینده‌ی آن‌ها و در زمینه‌ی انتخاب رشته‌ی دانشگاهی و انتخاب شغل بسیار مؤثر و تعیین‌کننده خواهد بود.
با این حساب اغراق نیست اگر بگوییم نقش هدایت تحصیلی در موفقیت دانش‌آموزان را نباید دست‌کم گرفت زیرا زندگی شغلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه درباره‌ی نقش مشاوران در فرایند تحصیلی صحبت کردیم. علاوه بر این خاطرنشان کردیم که فرایند هدایت تحصیلی در نظام آموزش و پرورش ایران با چه چالش‌هایی مواجه است و راهکارهایی بلندمدت نیز برای آن‌ها ارائه کردیم. در پایان، اگر برای هدایت تحصیلی به کمک مشاوران دلسوز و کارشناسان متبحر نیاز دارید، ما در سیناتلنت کنارتان هستیم تا از همین امروز با اطمینان خاطر در مسیر آینده گام برداریم و طعم دلنشین و شیرین موفقیت را با هم بچشیم.
بدون دیدگاه