مهارت گوش دادن و راهکارهای تقویت آن
تا به حال این حالت را تجربه کرده‌اید که در آن با فردی صحبت می‌کنید، اما او حواسش جای دیگری است و شاید حتی حرف‌های شما را به یاد نیاورد و چه برسد به اینکه موضوعات گفتگو را درک کند و پاسخی موثر ارائه دهد. چنین فردی چیزی در مورد مهارت گوش دادن فعال نمی‌داند. درحقیقت، گوش دادن فعال فراتر از شنیدن کلماتی است که شخص دیگری به زبان می‌آورد. این مهارت به معنای درک معنا و هدف پشت حرف‌های یک فرد است. نشان دادن توجه کامل به صحبت‌های گوینده مقابل نه تنها ارتباط دو طرفه را تقویت می‌کند، بلکه روند گفتگو را به نتیجه دلخواه هدایت می‌کند. در این مقاله از وبسایت «سیناتلنت» در مورد مهارت گوش دادن موثر و راهکارهای تقویت آن صحبت می‌کنیم.
مهارت گوش دادن فعال چیست؟
مانند تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله، گوش دادن فعال (Active Listening) یک مهارت نرم است. گوش دادن موثر به معنای توجه کامل حواس و تمرکز بر ارتباطات کلامی و غیرکلامی فردی است که صحبت می‌کند. گوش دادن فعال همچنین شنیدن صحبت‌های فرد مقابل با تمام تمرکز و به شکلی محترمانه است.
وقتی کسی فعالانه گوش می‌دهد از طریق نشانه‌های غیرکلامی مانند تماس چشمی و تکان دادن سر، صحبت‌های گوینده را تصدیق می‌کند. سپس، هنگامی که سخنران صحبت خود را به پایان می‌رساند، آنها سؤالات مفید می‌پرسند. برای تبدیل شدن به یک شنونده فعال باید مهارت‌های خود را در این زمینه گسترش داد تا بتوان هم در زندگی شخصی و هم کاری موفق عمل کرد. همچنین در استعدادیابی دانش آموزان در مورد مهارت گوش دادن فعال بررسی‌هایی انجام می‌شوند.
تفاوت مهارت گوش دادن فعال با شنیدن (غیرفعال)
تفاوت اساسی بین مهارت گوش دادن فعال و شنیدن (غیرفعال) در این است که گوش دادن موثر یک رویکرد درگیرتر و تعاملی‌تر دارد که ارتباط و درک بهتر را تقویت می‌کند، در حالی که گوش دادن غیرفعال روشی منفعل‌تر و برای دریافت اطلاعات است. مهارت گوش دادن فعال مانند یک شرکت کننده فعال در یک بازی است، در حالی که گوش دادن غیرفعال فقط تماشا کردن است. در جدول زیر می‌توانید تفاوت اساسی بین گوش دادن فعال و غیرفعال را جزئیات بیشتری بررسی کنید:
|
تفاوت‌ها |
گوش دادن فعال |
گوش دادن غیرفعال |
|
تعامل |
به طور فعال با گوینده درگیر می‌شود. | شنونده منفعلانه اطلاعات را دریافت می‌کند. |
|
تمرکز |
بر درک و همدلی تمرکز می‌کند. |
کلمات را بدون درک عمیق می‌شنود. |
|
ارتباط کلامی |
از نشانه‌های کلامی استفاده می‌کند، سوال می‌پرسد و بازخورد می‌دهد. |
حداقل پاسخ‌های کلامی را ارائه می‌دهد. |
|
نشانه‌های غیر کلامی |
از زبان بدن و حالات چهره فعال استفاده می‌کند. |
ممکن است علائم غیرکلامی فعال نداشته باشد. |
|
بازخورد |
بازخورد سازنده و اعتبار سنجی ارائه می‌دهد. |
بازخورد کمی ارائه می‌دهد. |
|
یکدلی |
همدلی و نگرانی را نسبت به احساسات گوینده نشان می‌دهد. |
ممکن است ابراز همدردی نکند. |
|
مشارکت |
گفتگوی دو طرفه را تشویق می‌کند. |
تمایل به یک طرفه بودن دارد و شنونده اطلاعات را دریافت می‌کند. |
|
حل مسئله |
اغلب منجر به حل مشکل می‌شود. |
به حل مشکل منجر نمی‌شود. |
| ایجاد رابطه | روابط را از طریق احترام و علاقه واقعی تقویت می‌کند. |
ممکن است به شکل قابل توجهی به ایجاد رابطه کمک نکند. |
نشانه‌های گوش دادن فعال
افرادی که گوش فعالی دارند، برخی نشانه‌های رایج را از خود نشان می‌دهند. این نشانه‌ها به عنوان یک سیگنال به طرف مقابل است که می‌گوید من در حال گوش دادن به صحبت‌های تو هستم! با این حال، نشانه‌های مهارت گوش دادن ممکن است در موقعیت‌ها و در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت باشد؛ اما ما در ادامه به علائم رایج گوش دادن فعال اشاره می‌کنیم:
لبخند زدن
از لبخندهای کوچک می‌توان برای نشان دادن اینکه شنونده به آنچه گفته می‌شود توجه می‌کند یا به عنوان راهی برای موافقت یا خوشحالی از پیام‌های دریافتی بهره برد. لبخند همراه با تکان دادن سر می‌تواند در تأیید اینکه پیام‌های گوینده شنیده و درک می‌شوند بسیار مفید باشند.
ارتباط چشمی
نگاه کردن به گوینده برای شنونده حالتی تشویق کننده است، بدین معنا که گوینده می‌تواند با خیال راحت و با انگیزه بیشتر به صحبت‌هایش ادامه دهد. برای تشویق گوینده بهتر است تماس چشمی را با لبخند و سایر پیام‌های غیرکلامی ترکیب کرد. در استعدادیابی دانشجویی به ارتباط چشمی برای موفقیت در آینده شغلی اهمیت داده می‌شود.
وضعیت بدن
درباره مهارت گوش دادن باید بدانید که وضعیت بدنی می‌تواند چیزهای زیادی در مورد فرستنده و گیرنده در تعاملات بین فردی بگوید. شنونده تمایل دارد در هنگام نشستن کمی به جلو یا به پهلو خم شود. سایر نشانه‌های گوش دادن فعال ممکن است شامل خم شدن جزئی سر یا استراحت دادن سر به یک دست باشد.
انعکاس رفتاری
انعکاس رفتاری به تقلید از هر گونه حالات چهره توسط گوینده اشاره دارد. برای مثال، گوینده ممکن است با چشمانی ناراحت مشغول صحبت باشد. در این حالت، شونده فعال حالت چشم‌های خود را شبیه به گوینده در می‌آورد تا با او احساس همدردی و همدلی کند.
حواس پرتی
شنونده فعال حواسش پرت نمی‌شود و از بی‌قراری، نگاه کردن به ساعت، بازی با موها یا ناخن جویدن خودداری می‌کند. شونده فعال معمولاً بدون حرکت خاصی در حال گوش دادن به گوینده است و تنها شاید بعد از چند دقیقه پایش را پای دیگری بگذارد.
.
راهکارهای تقویت و اثربخشی مهارت گوش دادن
کلمه فعال به این معنی است که شما در هنگام گوش دادن به دیگران، نوعی عمل انجام می‌دهید. در واقع مهارت گوش دادن شامل استفاده از استراتژی‌ها یا تکنیک‌های خاص است. در ادامه به هفت تکنیک گوش دادن موثر می‌پردازیم:
1- حضور کاملی داشته باشید
مهارت گوش دادن به صورت فعال مستلزم حضور کامل در مکالمه است. این موضوع به شما امکان می‌دهد بر آنچه گفته می‌شود تمرکز کنید. حضور کامل شامل گوش دادن با تمام حواس (بینایی، صدا و غیره) و توجه کامل به گوینده است. برای استفاده مؤثر از این تکنیک، تلفن همراه خود را کنار بگذارید، هرگونه حواس پرتی‌ها را نادیده بگیرید، از خیالبافی خودداری کنید و با خود گفتگوی درونی نداشته باشید. در استعدادیابی تحصیلی بررسی می‌شود که آیا فرد تمرکز کافی به گوینده دارد یا خیر و آیا باید آن را پرورش داد.
2- به نشانه‌های غیرکلامی توجه کنید
توجه به این نشانه‌های غیرکلامی می‌تواند چیزهای زیادی در مورد شخص و آنچه می‌خواهد بگوید به شما بدهد. به عنوان مثال، اگر گوینده سریع صحبت می‌کند، این حالت می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که او عصبی یا مضطرب است. اگر آهسته صحبت می‌کند، ممکن است خسته باشد یا سعی در انتخاب دقیق کلمات دارد. در طول گوش دادن فعال، رفتارهای غیرکلامی شونده نیز مهم هستند. بهتر است از زبان بدن باز و غیر تهدیدآمیز استفاده کنید. لبخند زدن و تکان دادن سر مهمترین نشانه‌های غیرکلامی هستند.
3- تماس چشمی خوبی برقرار کنید
هنگامی که درگیر گوش دادن فعال هستید، برقراری تماس چشمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این موضوع به طرف مقابل می‌گوید که شما از نظر ذهنی در محل حضور دارید و به صحبت‌های او گوش می‌دهید. همچنین نشان می‌دهد که هیچ چیز دیگری در اطراف حواس شما را پرت نمی‌کند. در عین حال، شما نباید آنقدر از تماس چشمی استفاده کنید که مکالمه عجیب به نظر برسد! برای اینکه این اتفاق نیفتد، از قانون 50-70 استفاده کنید. این قانون می‌گوید که حفظ تماس چشمی برای 50 درصد تا 70 درصد از طول زمان صحبت کردن کافی است؛ یعنی که بعد از چند ثانیه به اطراف نگاه کنید تا مکالمه طبیعی‌تر جلوه کند. استعدادیابی به خوبی به شما کمک می‌کند تا استعدادهای خود را در گوش دادن پیدا و سپس آنها را تقویت نمایید. برای انجام این کار لازم است تا در آزمون‌های استعدادیابی شرکت نمایید.
4- سوالات مفید بپرسید
سوالات یا پاسخ‌های بله یا نه اغلب بن بست می‌رسند. این سوالات در حین گوش دادن فعال مفید نیستند، زیرا از جریان اصلی گفتگو جلوگیری می‌کنند. همچنین گوش دادن واقعی به صحبت‌های طرف مقابل را دشوار می‌کند، بدین دلیل که از یک پاسخ کوتاه و غیر توصیفی نمی‌توانید چیز زیادی به دست آورید. در عوض، سؤالات باز بپرسید تا نشان دهید که به گفتگو با طرف مقابل علاقه دارید. سؤالات باز پاسخ‌های متفکرانه و بهتر را تشویق می‌کنند. نمونه‌هایی از سؤالات باز که ممکن است هنگام گوش دادن فعال استفاده کنید عبارتند از:
- می‌توانید کمی بیشتر در مورد این موضوع به من بگویید؟
- در مورد این موضوع چه فکری کردید؟
- به نظر شما بهترین مسیر حرکت به جلو چیست؟
- فکر می‌کنید چگونه می‌توانستید نسبت به این موضوع متفاوت فکر کنید؟
5- آنچه را که می‌شنوید منعکس کنید
پس از صحبت گوینده، آنچه را که شنیدید به او بگویید. این تکنیک تضمین می‌کند که افکار، ایده‌ها یا احساسات آنها را با دقت در ذهن خود ثبت کرده‌اید. همچنین به طرف مقابل کمک می‌کند تا احساس درک شدن داشته باشد و در عین حال هرگونه ارتباط نادرست احتمالی را به حداقل می‌رساند. یکی از راه‌های بازتاب آنچه شنیده‌اید، بازنویسی است. به عنوان مثال، ممکن است بگویید: «احساس می‌کنم از این وضعیت ناامید هستی.» همچنین آنقدر روی جزئیات بی‌اهمیت تمرکز نکنید که موضوعات مهم‌تر فراموش شوند. در مشاوره و منتورینگ شونده فعال بودن کشف می‌شود تا بتوان آن را به خوبی پرورش داد.
6- صبر و حوصله داشته باشید
صبر یک تکنیک مهم گوش دادن فعال است، زیرا به طرف مقابل اجازه می‌دهد بدون وقفه صحبت کند. همچنین به گوینده زمان دهید تا آنچه را که فکر می‌کند بگوید، بدون اینکه شما سعی کنید جملات او را برایش تمام کنید. صبور بودن، شامل گوش دادن و سپس شکستن سکوت در زمان مناسب است. همچنین موضوع اصلی را خیلی ناگهانی تغییر ندهید، زیرا این کار نشان دهنده کسالت و بی‌حوصلگی شماست. به جای بیان مدام ایده‌ها و نظرات خود، بگذارید گوینده به راحتی صحبت خود را تا جایی که می‌تواند ادامه دهد.
یک مثال از گوش دادن فعال
در ادامه به یک نمونه مکالمه از مهارت گوش دادن موثر اشاره می‌کنیم:
- کیوان: متاسفم که این موضوع بهت میگم، ولی من با خواهرم دعوا کردم و از اون موقع دیگه با هم حرف نزدیم. من ناراحتم و نمی‌دونم با چه کسی صحبت کنم.
- مرجان: مشکلی نیست! درباره اتفاقی که افتاده بیشتر بگو. (سوال باز)
- کیوان: خب، من با خواهرم در مورد اینکه برای سالگرد ازدواج پدر و مادرمان چیکار کنیم، دعوا کردیم. من هنوز خیلی عصبانی‌ام.
- مرجان: اوه خیلی سخته! از اینکه در این مورد این اتفاق حرف نمی‌زنی ناراحت میشی؟ (بازتاب شنیده‌ها)
- کیوان: بله این اتفاق من رو خیلی عصبانی می‌کنه. خواهرم فرض کرد که بهش کمک می‌کنم تا این مهمانی رو خیلی مفصل بگیریم، اما من وقت کافی ندارم که کمکش کنم.
- مرجان: وای، چقدر بد! خواهرت چه حسی بهت داد؟ (یک سوال باز دیگر)
- کیوان: ناامیدی و خشم. خواهرم کلی نقشه کشیده بود، اما من کسی بودم نقشه‌هایش رو متوقف کردم. در نهایت به او گفتم که مهمونی رو بدون من انجام بده؛ شاید هم این کارم دست نبود!
- مرجان: پیچیده به نظر می‌رسه. شرط می‌بندم که به زمان نیاز داری تا احساسات واقعیتو به خواهرت بگی. (خودداری از قضاوت)
- کیوان: بله فکر می‌کنم حرف شما درست باشه. از اینکه به حرف‌هایم گوش دادی متشکرم، من فقط باید خودم رو خالی می‌کردم.
کلام آخر
گوش دادن فعال یک مهارت اجتماعی مهم است که در بسیاری از شرایط از جمله رابطه خانوادگی، محل کار و شرایط اجتماعی ارزش بالایی دارد. پس مهم است تکنیک‌های یادگیری این مهارت را درک کنید تا بهتر بتوانید با دیگران ارتباط بگیرید. با تقویت مهارت گوش دادن، از خود انسانی کامل‌تری می‌سازید که در موقعیت‌های مختلف می‌تواند فردی همدل و مفید باشد. برای کسب مهارت‌های مختلف می‌توانید از مشاوران ما در سیناتلنت مشاوره بگیرید. همچنین استفاده از پکیج‌های استعدادیابی می‌تواند به شما در کسب مهارت‌های مختلف و کشف توانایی‌های درونیتان کمک زیادی کند.
سوالات متداول
- هدف از گوش دادن فعال چیست؟
مهارت گوش دادن به صورت فعال به شما کمک می‌کند اعتماد سازی کنید و موقعیت‌ها و احساسات دیگران را درک کنید. به نوبه خود، این مهارت به شما قدرت می‌دهد تا حمایت و همدلی را ارائه دهید. برخلاف گوش دادن انتقادی، گوش دادن فعال به جای پاسخ دادن به دنبال درک است.
- یک شنونده خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
یک شنونده خوب یک شنونده فعال است. او گوش دادن دقیق را تمرین کرده و آنچه را که گوینده می‌گوید را درک می‌کند. شنوندگان خوب همچنین از تکنیک‌های گوش دادن فعال مانند برقراری تماس چشمی، تکان دادن سر برای تایید درک خود و اجتناب از وقفه در طول مکالمه استفاده می‌کنند.
- کدام تکنیک گوش دادن فعال شامل همدلی است؟
ارائه بازخورد یک تکنیک گوش دادن فعال است که نشان می‌دهد شما احساسات فرد را درک کرده و با او همدلی می‌کنید.
بدون دیدگاه